De laatste jaren worden we in Nederland steeds vaker geconfronteerd met extreem weer. Terwijl de ene maand de neerslagsom ongekend hoog is, hebben we de andere maand te maken met langdurige droogte. Dit wisselende weerpatroon heeft grote gevolgen voor het grondwaterpeil, wat een cruciale bron is voor landbouw, drinkwater en natuur.
Hoe ontstaat neerslagtekort en waarom heeft Nederland ondanks al die regen toch een laag grondwaterpeil?
Wat is neerslagtekort?
Neerslagtekort treedt op wanneer er over een langere periode minder regen valt dan nodig is om de grondwaterreserves aan te vullen. Dit tekort wordt vooral in de lente en zomer pijnlijk duidelijk, wanneer de verdamping door warmte toeneemt en er minder regen valt om dit te compenseren. Nederland, dat bekend staat om zijn regenachtige klimaat, heeft hier de afgelopen jaren steeds vaker mee te maken.
Neerslagtekort leidt tot uitdroging van de grond, wat grote gevolgen heeft voor de landbouw, natuur en waterhuishouding.
In de zomer van 2018 bijvoorbeeld, kampte Nederland met een neerslagtekort van meer dan 300 millimeter. Dit zorgde voor problemen in de landbouw, waarbij gewassen niet genoeg water kregen en boeren hun opbrengst zagen dalen. Het is een goed voorbeeld van hoe kwetsbaar ons ecosysteem is wanneer het regentekort toeneemt.
“Droogte in Nederland is een groeiend probleem”
Hoewel Nederland bekendstaat om zijn regenachtige klimaat, zijn droogteperiodes de laatste jaren een terugkerend fenomeen geworden. De droogte in Nederland is vooral in de zomermaanden zichtbaar. De afgelopen zomers, zoals in 2018 en 2022, waren extreem droog. De hoge temperaturen zorgden voor een grotere verdamping, wat leidde tot een aanzienlijke daling van het grondwaterpeil. Dit is een direct gevolg van het neerslagtekort.
Het probleem wordt versterkt door de toename van verharding in steden en dorpen. Water kan daardoor minder goed in de grond zakken, wat het grondwaterpeil verder verlaagt. Dit heeft niet alleen gevolgen voor de drinkwatervoorziening, maar ook voor de natuur, zoals verdrogende bossen en kwijnende weilanden.
De gevolgen van droogte:
- Verlaagde grondwaterstanden
- Verminderde beschikbaarheid van drinkwater
- Schade aan de landbouwsector
- Negatieve effecten op de natuur en biodiversiteit
Wat zijn jouw gedachten over de impact van droogte in jouw omgeving?
Grondwaterpeil en het effect op drinkwater
Het grondwaterpeil is essentieel voor onze drinkwatervoorziening, maar door de aanhoudende droogteperiodes en neerslagtekort is dit peil de laatste jaren steeds verder gedaald. Het grondwaterpeil per gemeente kan sterk variëren, afhankelijk van de lokale omstandigheden en het waterbeheer. Vooral in de hoger gelegen gebieden in het oosten en zuiden van Nederland is het grondwaterpeil vaak laag, waardoor er sneller watertekorten kunnen optreden.
Een actueel grondwaterstandsoverzicht laat zien dat het grondwaterpeil in verschillende regio’s onder het gemiddelde ligt. Dit brengt risico’s met zich mee voor zowel de drinkwatervoorziening als de natuur. Voor steden is dit een serieus probleem, omdat het watertekort Nederland dwingt om efficiënter om te gaan met waterbeheer.
Droogtemonitor
Om inzicht te krijgen in de actuele situatie van droogte in Nederland, wordt gebruikgemaakt van de droogtemonitor. Deze geeft een wekelijks overzicht van de waterstanden, regenval en grondwaterpeil. De droogtemonitor is een belangrijk hulpmiddel voor boeren, waterbeheerders en overheden om te bepalen waar ingrepen nodig zijn.
Volgens de droogtemonitor van afgelopen zomer waren grote delen van Nederland te droog. In sommige gebieden was de grondwaterstand tot 50% lager dan normaal, wat leidde tot grote problemen voor zowel de landbouw als natuurgebieden.
Waarom regent het toch zoveel in Nederland?
Ondanks het neerslagtekort en de droogteperiodes, staat Nederland nog steeds bekend om zijn regenachtige klimaat.
Klaar met het weer? Dit is waarom het zoveel regent https://t.co/BMO3mbHJm5
— NU.nl (@NUnl) 9 juli 2024
De vraag is dan ook: waarom regent het zoveel in Nederland? Nederland ligt in een gematigde klimaatzone, wat betekent dat we te maken hebben met maritieme invloeden. Hierdoor zijn de winters mild en de zomers gematigd, maar door de klimaatverandering zien we extremere weersomstandigheden. Er zijn periodes van hevige regenval, waarbij de neerslagsom aanzienlijk toeneemt, en perioden van droogte.
De klimaatverandering heeft niet alleen invloed op de hoeveelheid regen, maar ook op de verdeling ervan. Zware buien worden intenser, terwijl de droge periodes langer duren. Dit zorgt ervoor dat regen niet altijd de kans krijgt om door de bodem opgenomen te worden, wat een negatief effect heeft op het grondwaterpeil.
Hoeveel regen is er gevallen?
De neerslagsom verschilt per regio, maar gemiddeld valt er in Nederland zo’n 800 millimeter regen per jaar. Dit cijfer kan echter sterk variëren. In sommige jaren, zoals in 2021, viel er plaatselijk ruim 1000 millimeter regen. Deze hoeveelheden leiden tot wateroverlast in stedelijke gebieden, maar ze vullen vaak niet voldoende het grondwater aan vanwege de verharding van de grond.
Om een beter beeld te krijgen van hoeveel regen er is gevallen in jouw regio, kun je gebruik maken van online platforms zoals Buienradar. Deze geven een gedetailleerd overzicht van de neerslagsom per gebied.
Is er een watertekort in Nederland?
Door het lage grondwaterpeil en het wisselende weerpatroon komt er steeds meer aandacht voor het watertekort in Nederland. Dit tekort heeft grote gevolgen voor de landbouw, natuur en de waterkwaliteit. Vooral in de droge zomers kan er sprake zijn van een tekort aan drinkwater. Maar het goede nieuws is dat er op dit moment geen watertekort is in Nederland. (update: 21-09-2022)
Opsomming van mogelijke oplossingen voor watertekort:
- Het verbeteren van wateropslag tijdens natte periodes
- Het beperken van verharding in stedelijke gebieden
- Slimme irrigatie in de landbouw
Leuke ‘water-podcasts’
Wil je meer lezen en leren over water in ons land dan hebben we hier enkele leuke podcast-suggesties over dit onderwerp:
- Nattigheid – ons Water: https://open.spotify.com/show/21qFN9ljzZxUa0oz5KXh5m?si=jWFcObedSGmLYEHUa61qnQ&nd=1
- “Over Water en Klimaat” https://www.deltaprogramma.nl/nieuws/podcast
- Algemene podcast van Rijkswaterstaat: https://soundcloud.com/rijkswaterstaat/sets/rijkswaterstaat-podcast
- De Waterwetenschappers – KWR: https://www.kwrwater.nl/podcast/